Αγαπητοί προσκεκλημένοι,
Στο
πλαίσιο της παρουσίασης από την Πολιτιστική Κίνηση και το Σύνδεσμο Φιλολόγων
Ροδόπης Σύγχρονων Ελλήνων Λογοτεχνών και αντιπροσωπευτικών έργων τους μετά τον
Πέτρο Μάρκαρη και τα «Ληξιπρόθεσμα δάνεια», μετά την Ιωάννα Καρυστιάνη και «Τα
σακιά», σήμερα έχουμε την χαρά και την τιμή να παρουσιάζουμε στο κοινό της
πόλης μας το Γιάννη Καλπούζο και το νέο του ιστορικό μυθιστόρημα «Άγιοι και
Δαίμονες – Εις ταν πόλιν» των εκδόσεων Μεταίχμιο.
Ο
Γιάννης Καλπούζος, ποιητής, στιχουργός και συγγραφέας αγαπημένος, πολυδιαβασμένος
και βραβευμένος από τους αναγνώστες του το 2009 για το «Ιμαρέτ», το πρώτο του
ιστορικό μυθιστόρημα, είναι Ηπειρώτη, από το χωριό Μελάτες της Άρτας. Τονίζω ως
κυρίαρχο στοιχείο από το παζλ της προσωπικότητάς του τον τόπο καταγωγής του για
έναν λόγο: για να σας θυμίσω τις πολλές αλήθειες που κρύβει για τους Ηπειρώτες
η πιο χαρακτηριστική παροιμία τους και αυτές οι αλήθειες ισχύουν τόσο για το
Γιάννη Καλπούζο, όσο και για τους ήρωες των βιβλίων του.
Λέει,
λοιπόν, η παροιμία για τους Ηπειρώτες ότι είναι «πρώτοι
στ’ άρματα, στα γρόσια και στα γράμματα». Και η λαϊκή σοφία, πιστέψτε με, δε
λαθεύει σχεδόν ποτέ. Για τους Ηπειρώτες γενικά και ειδικότερα για το Γιάννη
Καλπούζο και τους ήρωες των μυθιστορημάτων του ισχύει ότι είναι αγωνιστές
(πρώτοι στα άρματα) κυριολεκτικά και μεταφορικά. Θέτουν στόχους και αγωνίζονται
με σθένος και αυταπάρνηση, για να τους υλοποιήσουν. Ισχύει ότι στο τέλος
ανταμείβονται και υλικά και ηθικά (πρώτοι στα γρόσια) και πάνω απ’ όλα ισχύει
ότι αγαπούν την περιπέτεια της γνώσης (πρώτοι στα γράμματα) κι αυτήν την
περιπέτεια της γνώσης την ταυτίζουν με την περιπέτεια της ζωής. Επίσης, αγαπούν
και τη γνώση της αλήθειας.
Στο
μυθιστόρημα «Άγιοι και Δαίμονες» ο Τζανής Κομνάς, Ρωμιός, Έλληνας της Πόλης,
πρωταγωνιστής και βασικός αφηγητής στο βιβλίο, λέει ότι «το ιδανικό είναι να
ανακαλύψεις το σκοπό σου πάνω στη γη και ύστερα να σύρεις το ποδάρι σου ένα
βήμα παρέκει. Για να έχει νόημα η πατημασιά σου σ’ αυτό τον κόσμο».
Για να
έχει νόημα και η πατημασιά του Γιάννη Καλπούζου σ’ αυτό τον κόσμο, έβαλε ως
στόχο του τη μελέτη της ιστορίας και μάλιστα απ’ τις πηγές. Μελέτησε την
ιστορία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας κατά το 19ο αιώνα. Μελέτησε χωρίς
προκαταλήψεις και αγκυλώσεις αυτό το μωσαϊκό των λαών, των πολιτισμών, των
θρησκειών, των γλωσσών, μέσα στο οποίο συνυπήρξαμε κι εμείς, επειδή πιστεύει
ότι την ιστορία την γράφουν οι λαοί. Γι’ αυτό και διαχωρίζει τους λαούς απ’ τις
εξουσίες. Έτσι, δημιούργησε το στημόνι των μυθιστορημάτων του, το καθαρά,
δηλαδή, ιστορικό στοιχείο, με το οποίο συνυφαίνονται τα νήματα της ζωής των
ηρώων του, το μυθοπλαστικό, δηλαδή, στοιχείο, με τρόπο αριστοτεχνικό.
Απαιτήθηκαν περίπου 7 χρόνια έρευνας και γραφής, 8 μέχρι και 18 ώρες δουλειάς
το 24ωρο, για να προκύψουν τα ιστορικά μυθιστορήματα «Ιμαρέτ» και «Άγιοι και
Δαίμονες», που αγαπήσαμε και θα αγαπάμε όλοι όσοι έχουμε ακόμη μέσα μας την
τρέλα ή την διαστροφή της ανάγνωσης τυπωμένων βιβλίων.
Για το
μυθιστόρημα «Άγιοι και Δαίμονες – Εις ταν πόλιν» δεν θα πω πολλά. Είναι εδώ ο
δημιουργός του και δεν θέλω να υποκύψω στη ματαιοδοξία του «έλα, παππού μου, να
σου δείξω τα αμπελοχώραφά σου». Θα μας τα πει ο ίδιος αμέσως μετά και μάλιστα
με έναν άκρως γοητευτικό τρόπο.
Θα
εστιάσω μόνο σε 4 σημεία:
1. Στον
τίτλο του μυθιστορήματος
2. Στο
θέμα του
3. Στη
γλώσσα του
4. Στο
τι θα αποκομίσει ο αναγνώστης, αν διαβάσει τις 748 σελίδες του.
Ο
τίτλος του βιβλίου έχει με τονισμένους χαρακτήρες τις λέξεις «Άγιοι»,
«Δαίμονες», ανάμεσά τους ένα αχνό «και» και ο υπότιτλος είναι «Εις ταν πόλιν».
Ποιοι είναι οι Άγιοι Δαίμονες; Είναι δύο κατηγορίες ανθρώπων, οι άγιοι από τη
μια και οι δαίμονες από την άλλοι που αντιμάχονται ή είναι οι ίδιοι άνθρωποι
που κάτω από διαφορετικές συγκυρίες, περιστάσεις και κάτω από διαφορετικά κίνητρα
γίνονται πότε άγιοι και πότε δαίμονες; Θα απαντήσω διαβάζοντας ένα μικρό
απόσπασμα από το βιβλίο (σελ. 707).
Πράγματι
στο μυθιστόρημα του Γιάννη Καλπούζου, όσοι από τους πρωταγωνιστές ή τους
δευτεραγωνιστές εμφορούνται από αγνό πόθο για μια γυναίκα ή για ένα ιδανικό,
πατρίδα, λευτεριά, οικογένεια, προκοπή, ο πόθος αποτελεί γι’ αυτούς ανάσα ζωής
και δημιουργίας και τους κάνει άγιους. Αν όμως ποθήσουν την ανομία, το χρήμα ή
τη δύναμη, τότε ο πόθος γίνεται μαχαίρι που σκορπάει θάνατο. Κι αν ταυτιστούν
με τον όχλο και χάσουν την ταυτότητα και την αυτοβουλία τους ή ακόμη χειρότερα,
αν νιώσουν μέσα τους το φόβο που διαλύει τη λογική, τότε είναι που
μεταβάλλονται σε δαίμονες.
Για
τον υπότιτλο «Εις ταν πόλιν» πάλι διαβάζω μικρό απόσπασμα (σελ. 144). Ο τόπος,
λοιπόν, της δράσης των ηρώων είναι η Πόλη.
Θέμα
του βιβλίου, τύποις, είναι οι περιπετειώδεις ζωές των μελών μιας οικογένειας
Ρωμιών της Πόλης, από το 1808 έως το 1831, καθώς και τα ιστορικά γεγονότα της
περιόδου αυτής, όπως τα βιώνουν οι απλοί άνθρωποι. Πρόκειται για τα ιστορικά
γεγονότα της προεπαναστατικής περιόδου, κατά την οποία δρούσαν η Φιλική
Εταιρεία και άλλες Εταιρείες, προκειμένου να ετοιμάσουν το γένος για την
Επανάστασή του, για τα γεγονότα της Επανάστασης του 1821 μέχρι τη δημιουργία
του πρώτου ανεξάρτητου στα χαρτιά, προτεκτοράτου στην ουσία, ελληνικού Κράτους.
Ουσιαστικά, όμως, παρουσιάζονται και αναδεικνύονται οι ανθρωπογεωγραφία, η
τοπιογραφία και το λαογραφικό μωσαϊκό της εποχής εκείνης.
Το πιο
γοητευτικό, ωστόσο, για μένα στοιχείο του βιβλίου είναι η γλώσσα του. 18
διαφορετικοί αφηγητές, πρωταγωνιστές και δευτεραγωνιστές, με την ξεχωριστή
ιδιόλεκτό τους, βάζουν τον αναγνώστη κυριολεκτικά στη μηχανή του χρόνου. Η
γλώσσα είναι το όχημα, που διακτινίζει τον αναγνώστη, τον μεταφέρει στην εποχή
του μυθιστορήματος και τον κάνει να μοιράζεται τις ζωές των ηρώων του. Γι’ αυτό
θεωρώ τα υποσελίδια γλωσσικά σχόλια, όπως και το γλωσσάρι στο τέλος του
βιβλίου, αναπόσπαστα και πολύτιμα στοιχεία του μυθιστορήματος.
Τέλος,
πολύ λακωνικά θα απαντήσω στο ερώτημα τι θα αποκομίσει ο αναγνώστης διαβάζοντας
τις 748 σελίδες του βιβλίου «Άγιοι και Δαίμονες» του Γιάννη Καλπούζου. Ο
αναγνώστης παρακολουθώντας από απόσταση τόσο τις ζωές των ανθρώπων, όσο και τα
ιστορικά γεγονότα που συνυφαίνονται μεταξύ τους, γνωρίζει αλήθειες και μπορεί
να βγάλει ασφαλή και χρήσιμα συμπεράσματα. Κοιτάζοντας το παρελθόν με ψύχραιμη
και κριτική ματιά, μπορεί να δει με πιο καθαρό και αισιόδοξο βλέμμα το παρόν,
όσο ζοφερό κι αν φαίνεται. Και αυτή η αισιοδοξία στηρίζεται και πηγάζει από δύο
παράγοντες, τη γνώση και την αλήθεια ή, αν θέλετε, τη γνώση της αλήθειας, που
τόσο πολύ έχει παραποιηθεί στις μέρες μας. Πρέπει πλέον να ψάχνει ο καθένας από
μας για την αλήθεια, για να έχει νόημα η πατημασιά του σ’ αυτόν τον κόσμο.
Σας
ευχαριστώ
.......................................................
Φωτογραφίες :
 |
 |
 |
