Παντελής Βούλγαρης - Τιμητικό αφιέρωμα

Για τον Σκηνοθέτη Παντελή Βούλγαρη 60 χρόνια πορείας και δημιουργίας στον Ελληνικό Κινηματογράφο, όπως φάνηκε από την τοποθέτησή του, δεν του έφτασαν, για να κορέσει τη δίψα του για την Ιστορία του τόπου, τη Γλώσσα, τη Νοοτροπία, τις Ιδεολογίες, τα Στερεότυπα, την Κουλτούρα των ανθρώπων. Δήλωσε ξεκάθαρα ότι επιθυμεί να συνεχίσει την αναζήτηση μαζί με νέους παθιασμένους καλλιτέχνες, νέους Σκηνοθέτες, νέους Ηθοποιούς, νέους Τεχνικούς.

Στο Στέκι της Πολιτιστικής Κίνησης Ν. Ροδόπης, την Παρασκευή 10 Μαΐου 2019 ώρα 8.30 μ.μ., μπροστά σε ένα πολυπληθές, φιλομαθές και πολύ νεανικό κοινό φίλων του Κινηματογράφου, εξήγησε με ιδιαίτερα θελκτικό τρόπο πόσο περίπλοκη, ομαδική και γοητευτική είναι η Τέχνη του Κινηματογράφου. Ταυτόχρονα τόνισε και πόσο ακριβά κοστίζει η πιο λαϊκή και η πιο προσβάσιμη από τους πολλούς σύγχρονη Τέχνη. Και όλα αυτά προλογίζοντας την ταινία του "Μικρά Αγγλία".


Η ταινία καθήλωσε και συγκίνησε για άλλη μια φορά τους θεατές. Γι’ αυτό προσωπικά θεωρώ ότι είναι μία από τις 15 καλύτερες δραματικές ταινίες όλων των εποχών. Άλλωστε η σκηνή του θρήνου της Όρσας έχει καταγραφεί ως μία από τις πιο δυνατές σκηνές στην ιστορία του Παγκόσμιου  Κινηματογράφου.  
Η Μικρά Αγγλία του Παντελή Βούλγαρη βασίζεται στο ομώνυμο βιβλίο της συζύγου του Ιωάννας Καρυστιάνη. Στην Άνδρο της δεκαετίας του ’30, η Μίνα (Αννέζα Παπαδοπούλου), σύζυγος ναυτικού που λείπει διαρκώς σε ταξίδια, παντρεύει την κόρη της Όρσα (Πηνελόπη Τσιλίκα) με τον καπετάνιο και πλοιοκτήτη Νίκο Βατοκούζη (Μάξιμος Μουμούρης) και όχι με τον ορφανό υποπλοίαρχο Σπύρο Μαλταμπέ (Ανδρέας Κωνσταντίνου) με τον οποίο είναι τρελά ερωτευμένη. Όταν, όμως, ο τελευταίος γίνει περιζήτητος καπετάνιος, θα τον παντρέψει με  τη μικρότερη κόρη της, τη Μόσχα (Σοφία Κόκκαλη), αναστατώνοντας έτσι επικίνδυνα την οικογενειακή καθημερινότητα. Η οικογένεια μετατρέπεται σταδιακά σε ένα ενεργό ηφαίστειο, η έκρηξη του οποίου θα φέρει στο φως όλη την αλήθεια, που με τη σειρά της θα προκαλέσει απρόβλεπτες και καταστροφικές εξελίξεις.

Στην ομάδα που υποδέχτηκε τον Παντελή Βούλγαρη συμμετείχε ο Σπύρος Νταντανίδης με σπουδές BA (Hons) Film Studies στο Kingston University του Λονδίνου. 

Ο Παντελής Βούλγαρης υποσχέθηκε στο νεανικό κοινό των φοιτητών μια νέα συνάντηση για ένα Σεμινάριο Κινηματογράφου τον Χειμώνα του 2019 - 2020.
Ο Δήμος μας, διά της Προέδρου τής Δ.Κ.Ε.Π.Π.Α.Κ. κ. Νατάσας Λιβεριάδου, τίμησε τον Σκηνοθέτη Παντελή Βούλγαρη για την παρουσία του στα Ελευθέρια Θράκης 2019 με πλακέτα και έπαινο και απηύθυνε τις θερμές του ευχαριστίες.

Τον Σκηνοθέτη παρουσίασε ο Εκπαιδευτικός Κώστας Μαυρίδης, διαβάζοντας αποσπάσματα από το πλούσιο Βιογραφικό του. 

Θερμές ευχαριστίες απηύθυνε και η Πολιτιστική Κίνηση Ν. Ροδόπης προς τους συνδιοργανωτές της εκδήλωσης, τον Σύλλογο Εκπαιδευτικών Π.Ε. Ροδόπης "ΟΙ ΤΡΕΙΣ ΙΕΡΑΡΧΕΣ", το Εργαστήριο Γλωσσολογίας ΣυνΜόρΦωΣη από το Τμήμα Ελληνικής Φιλολογίας του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης και το Βιβλιοπωλείο ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ για την άψογη συνεργασία, που ευελπιστεί να συνεχιστεί και στο μέλλον.


Ακολουθούν κείμενα :

Α. Το προλογικό σημείωμα της Φιλολόγου Δώρας Κάσσα - Παπαδοπούλου

"Αγαπητοί φίλοι,
Είμαστε σήμερα πανευτυχείς, η Δ.Κ.Ε.Π.Π.Α.Κ., η Κινηματογραφική Λέσχη της Πολιτιστικής Κίνησης Ν. Ροδόπης, ο Σύλλογος Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης, το Εργαστήριο Γλωσσολογίας ΣυνΜόρφωση του Τμήματος Ελληνικής Φιλολογίας του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης, το Δημοκρίτειο Βιβλιοπωλείο, αλλά και όλοι εμείς που είμαστε παρόντες σ’ αυτή την αίθουσα, γιατί υποδεχόμαστε στην πόλη μας για άλλη μια φορά - η προηγούμενη ήταν πριν από δέκα χρόνια - τον Σκηνοθέτη Παντελή Βούλγαρη. 
Σε κάθε κοινωνία και σε κάθε εποχή λίγοι είναι οι άνθρωποι που κουβαλούν μέσα τους ατόφιο τον τόπο τους - γλώσσα, ιστορία, κουλτούρα, νοοτροπίες, στερεότυπα, ιδεολογίες. Πώς το κατορθώνουν; Έχουν ευαισθησία, έχουν διεισδυτική ματιά, μελετούν ιστορία αλλά ταυτόχρονα αγαπούν και παρατηρούν την καθημερινότητα. Και όταν οι άνθρωποι αυτοί είναι καλλιτέχνες αληθινοί, τότε το έργο τους γίνεται καθρέφτης μέσα στον οποίον οι πολίτες βλέπουν καλύτερα τη μεγάλη εικόνα αλλά και τον εαυτό τους και αναλογίζονται τον βαθμό της ευθύνης τους στα ιστορικά και κοινωνικά δρώμενα. Τέτοιος ακριβώς καλλιτέχνης - δημιουργός είναι ο Παντελής Βούλγαρης.
Όταν τον ρωτούν γιατί κάνει σινεμά, η απάντηση είναι ξεκάθαρη. Για να καταλάβω τον τόπο και τους ανθρώπους. Διαβάζω για να καταλάβω και να συγκινηθώ. Ο τόπος δεν είναι μόνο η τουριστική του απεικόνιση. Είναι μνήμη, ιστορία και ανθρώπινη περιπέτεια. Απαιτεί μελέτη, παρατήρηση, χρόνο, απόσταση, ψυχραιμία η προσπάθεια να τον προσεγγίσεις κινηματογραφικά. Και η διαδικασία αυτή διαρκεί εδώ και πενήντα χρόνια.
Ο Κώστας Μαυρίδης θα μας διαβάσει λίγα λόγια για την 60χρονη πορεία του Παντελή Βούλγαρη στον Κινηματογράφο.
Στη συνέχεια ο Παντελής Βούλγαρης θα προλογίσει την ταινία του "Μικρά Αγγλία" και θα ακολουθήσει η προβολή της."

Β. Το Βιογραφικό του Σκηνοθέτη, που διάβασε ο Εκπαιδευτικός Κώστας Μαυρίδης :  

"Νησιώτης είμαι στην καταγωγή, από Σάμο και Νάξο κρατάω, γεννήθηκα όμως Πατησιώτης, προς Άγιο Λουκά μεριά. Σε χρόνια δύσκολα, χρόνια πολέμου, Κατοχής και Εμφυλίου. Εκεί δίπλα στο πατρικό μου, γωνία Νάξου και Κόντου, είχε στήσει, θυμάμαι, οδόφραγμα ο ΕΛΑΣ σαν ξέσπασαν οι μάχες σε μια Αθήνα που δεν είχε προλάβει να χαρεί την απελευθέρωσή της. Στην οικογένειά μας είχαμε, ξέρετε, δύο νεκρούς σε εκείνη την αναμέτρηση, έναν σε κάθε πλευρά. 

Τέτοιες μνήμες και βιώματα "στοίχειωσαν" τη γενιά μου κι εξακολουθούν να την κατατρέχουν, εφόσον μάλιστα πολλά ερωτήματα - και ειδικά το γιατί, εν τέλει, δεν αποτρέψαμε ούτε εμείς ούτε οι ξένοι έναν άγριο αλληλοσπαραγμό που θα μπορούσε, πιθανότατα, να είχε αποφευχθεί - εξακολουθούν να μας βασανίζουν μισό αιώνα μετά. Δεν έχουν ακόμα ανοιχτεί, βλέπετε, όλα τα σχετικά αρχεία, δικά μας και ξένα. Επί δεκαετίες δεν συζητούσαμε καν για τον Εμφύλιο στο σπίτι, στο σχολείο, πουθενά. Και ο διχασμός δεν επουλώθηκε ουσιαστικά ποτέ. Προσπάθησα να κατανοήσω το πρόβλημα απ' όλες τις πλευρές. Φταίγαμε βέβαια κι εμείς, όλες οι παρατάξεις, γίναμε όμως ταυτόχρονα και "πειραματόζωο" από τις Μεγάλες Δυνάμεις για την αντιμετώπιση ανάλογων καταστάσεων σε άλλες χώρες της επιρροής τους. Μια κατάσταση που, τηρουμένων των αναλογιών, θυμίζει αρκετά τη σημερινή Ελλάδα της κρίσης. Γι' αυτό και η κινηματογραφική μου "εμμονή" με τον Εμφύλιο. 

Την "εμμονή" με τον κινηματογράφο, τώρα, την απέκτησα απ' όταν, πιτσιρίκια ακόμα, τρέχαμε να δούμε τις μεγάλες χολιγουντιανές επιτυχίες της εποχής στην Ηλέκτρα, την Καμέλια, το Λίντο... Όταν, μάλιστα, μια μέρα, έφηβος ακόμα, είδα έναν "ζωντανό" σκηνοθέτη - ήταν ο Σωκράτης Καψάσκης - στον δρόμο κάτω από το σπίτι μας να γυρίζει μία σκηνή, πώς κινούνταν, πώς οργάνωνε στο στήσιμο, πώς κατηύθυνε τους ηθοποιούς του, είπα "ναι, αυτό θέλω να κάνω στη ζωή μου!". Και αυτό ακριβώς προσπάθησα, ειδικά αφότου απέτυχα παταγωδώς να μπω τόσο στη Νομική όσο και τη Φιλοσοφική. Σε καλό μού βγήκε τελικά, δεν λέω, ωστόσο πάντα βίωνα ως έλλειψη στη ζωή μου το ότι δεν έκανα οργανωμένες σπουδές. 

Σχολή Σταυράκου. Σχολείο και στρατός μαζί, κατά τον Τσαρούχη - και πολύ σωστά! Από κει περάσαμε όλοι τότε, είτε ως μαθητές είτε ως καθηγητές. Βασικά θεωρία κάναμε δηλαδή, εφόσον τα τεχνικά μέσα ήταν έως ανύπαρκτα. Η μαθητεία διέθετε μόνο τη σκοτεινή αίθουσα. Δεν είχαμε κάμερες, ταινίες, βιβλία, ούτε φυσικά τις τόσες σημερινές ευκολίες. Διαθέταμε όμως θέληση και πάθος. Από τους δασκάλους μου θυμάμαι τον Ροβήρο Μανθούλη, τον Γρηγόρη Γρηγορίου, τον Ντίνο Δημόπουλο, τον θεωρητικό Γιάννη Μπακογιαννόπουλο. Από τους συμμαθητές τον Θόδωρο Αγγελόπουλο, τον Κώστα Φέρρη, την Τώνια Μαρκετάκη, τον Δήμο Θέο, όλη αυτή την παρέα που αποτελέσαμε αργότερα το "νέο αίμα" του ελληνικού κινηματογράφου. Ξεκίνησα με δύο φιλμάκια μικρού μήκους, τον Κλέφτη και τον Τζίμη τον Τίγρη, αλλά εκεί που προγραμματίζαμε τις πρώτες μεγάλου μήκους ταινίες μας ήρθε η χούντα και τα έφερε όλα ανάποδα. Όσοι δεν φύγαμε έξω ή δεν κυνηγηθήκαμε εξαρχής, είχαμε "μπαμπούλα" τη λογοκρισία. Υποβάλλαμε, θυμάμαι, σενάριο για "άδεια λήψεως σκηνών" σε επιτροπή όπου συμμετείχαν παπάς και χωροφύλακας κι αφού τελείωναν τα γυρίσματα, συμπληρώναμε άλλη αίτηση ώστε να χαρακτηριστεί η ταινία "κατάλληλη". Καταφέραμε, ωστόσο, και γυρίσαμε τότε εγώ το Προξενιό της Άννας (1972), ο Δαμιανός το Πλοίο κι ο Αγγελόπουλος την Αναπαράσταση. Είχα, επίσης, καταφέρει να γυρίσω σκηνές από τις κηδείες του Γεωργίου Παπανδρέου και του Σεφέρη που είχαν εξελιχθεί σε αντιδικτατορικά συλλαλητήρια και τις οποίες έκανα 12λεπτο ταινιάκι με τη βοήθεια του Κατακουζηνού και του Γαβρά. 

Φυσικά και ήταν μια σκληρή, σκοτεινή περίοδος η χουντική επταετία. Και δεν συμφωνώ καθόλου με όσους προσπαθούν να την "εξωραΐσουν", επειδή δεν έφτασε σε αγριότητα αντίστοιχα λατινοαμερικανικά καθεστώτα. Γι' αυτό, άλλωστε, έγινε το '73 το Πολυτεχνείο, μια ιστορία που γνωρίζω καλά, εφόσον ήμουν μέσα, και που επίσης προσπαθούν κάποιοι σήμερα να αμφισβητήσουν. Όταν το τανκ καβάλησε την πόρτα, έφυγα από τη Στουρνάρη και κρύφτηκα σε ένα σπίτι στη Μαυρομματαίων. Λίγες μέρες αργότερα με συνέλαβαν και με εξόρισαν στη Γυάρο. Έμεινα εκεί οκτώ μήνες μαζί με καμιά τριανταριά ακόμα κρατούμενους. Επέστρεψα στην Αθήνα με την πτώση της δικτατορίας και με αφορμή εκείνη την εμπειρία γύρισα το Happy Day. 

Στη Φίνος Φιλμ "κόλλησα" χάρη στη γνωριμία μου με τον Δημόπουλο. Ήταν, βλέπετε, δύσκολο να μπεις τότε στη Φίνος κι η ιεραρχία εκεί, εννοείται, αυστηρή. Πέρασα, οπότε, από όλα τα στάδια: παιδί για όλες τις δουλειές, β' βοηθός σκηνοθέτη, σκριπτ, α' βοηθός κι εντέλει σκηνοθέτης. Κάποια στιγμή πήρα τον δικό μου δρόμο, ήρθαν οι ταινίες για τον Βενιζέλο, τον Κουν, τα Πέτρινα Χρόνια, η Φανέλα με το Εννιά, οι Ήσυχες Μέρες του Αυγούστου, το Ακροπόλ, το Όλα είναι δρόμος, οι Νύφες, όπου και η συνεργασία μου με τον Μάρτιν Σκορσέζε, η Ψυχή Βαθιά και τώρα η Μικρά Αγγλία, βασισμένη στο ομώνυμο μυθιστόρημα της γυναίκας μου, της Ιωάννας Καρυστιάνη. Με την Ιωάννα είμαστε 37 χρόνια μαζί - ούτε ισόβια να μας είχαν καταδικάσει, δηλαδή! -, επικοινωνούμε απόλυτα κι έχουμε ξανασυνεργαστεί κινηματογραφικά. 

Στηρίζω ολόψυχα τον νεότερο ελληνικό κινηματογράφο που έχει κάνει σπουδαίες δουλειές κι έχει πετύχει διεθνή αναγνώριση. Όπως και η δική μου γενιά, έτσι κι αυτή εδώ του Οικονομίδη, του Λάνθιμου, του Αβρανά κ.λπ. προσπαθεί να φέρει μία νέα δυναμική, να αναγνώσει αλλιώς τα πράγματα, να τα επανερμηνεύσει. Κάτι τέτοιες "παρέες" είναι που δημιουργούν πολιτισμό. 

Αισιοδοξώ για το μέλλον ακριβώς επειδή πιστεύω στη νέα γενιά, κάτι που επιβεβαιώνω και από τα ταξίδια μου ανά την Ελλάδα. Το βλέπω σε πολλούς τομείς, από την επιχειρηματικότητα μέχρι την τέχνη. Τι σόι αριστερός θα ήμουν, εξάλλου, αν δεν αισιοδοξούσα! Βεβαίως και παραμένω αριστερός, μολονότι ανένταχτος, "της καρδιάς". Μια σύγχρονη, ζωντανή Αριστερά θα πρέπει, πιστεύω, να εμπνέεται από τις εξελίξεις, να προσαρμόζεται σε αυτές και να είναι πάντα ανοικτή σε ρεύματα και ιδέες. 

Εκτιμώ πολύ την αληθινή φιλία και νιώθω ευτυχής για το γεγονός ότι, αν κάτι μου συμβεί υπάρχουν 4-5 άνθρωποι που θα τρέξουν να βοηθήσουν. Εκτιμώ, επίσης, την αγάπη που εισέπραξα κάνοντας ταινίες. Δεν αντέχω καθόλου την γκρίνια, σε κάθε επίπεδο - και στη χώρα μας είναι, δυστυχώς, ενδημική! Στα πάθη που ακόμα μού επιτρέπω παραμένει - δυστυχώς - το τσιγάρο και βέβαια το ποδόσφαιρο, παρότι δεν πηγαίνω πλέον γήπεδο. 

Τι θα έλεγα σε έναν νέο υποψήφιο σκηνοθέτη; Ό,τι λέω στους σπουδαστές μου, ό,τι είπα και στα παιδιά μου, τον Αλέξανδρο και την Κωνσταντίνα, όταν αποφάσισαν να ακολουθήσουν τον δικό μου δρόμο : Πάρτε μια μικρή κάμερα κι αφηγηθείτε κάτι, να δείτε καταρχάς τόσο εσείς όσο και οι άλλοι τι εικόνες έχετε στο μυαλό σας και πώς τις μεταφέρετε. Ο ήρωάς σας μπορεί να είναι οποιοσδήποτε, ο επιβάτης, ας πούμε, που κάθεται απέναντί σας στο μετρό. Τα υπόλοιπα θα βρουν τον δρόμο τους. Το τι έχεις κάνει κάθε φορά θα το καταλάβεις όταν δεις πώς αναπνέουν οι ταινίες σου μέσα στη σκοτεινή αίθουσα. Ξέρω, είναι δύσκολες οι εποχές, όμως άνθρωποι που μπορούν και θέλουν να στηρίξουν τον κινηματογράφο πάντα θα βρίσκονται. Ιδέες, μεράκι και αγάπη να υπάρχουν, προπαντός αγάπη." [Πηγή LiFO]

Φωτογραφίες
































Το τρέιλερ της ταινίας "Μικρά Αγγλία"




Αλέξανδρος Παπαδόπουλος