Never Look Away

Η δραματική ταινία "Never Look Away" με τον Ελληνικό τίτλο "Μη Χαμηλώνεις το Βλέμμα" του βραβευμένου με Όσκαρ Γερμανού σκηνοθέτη Florian Henckel von Donnersmarck αποκαλύπτει σταδιακά τα τρομερά παιχνίδια της μοίρας πίσω από τη ζωή του Γερμανού ζωγράφου Gerhard Richter. Ταυτόχρονα καλύπτει, από το 1937 και μετά, 25 χρόνια Γερμανικής ιστορίας και τον τρόπο που τα αυταρχικά καθεστώτα επηρέασαν ένα παιδί και αργότερα νεαρό άντρα, γεμάτο καλλιτεχνικές ανησυχίες, στη δύσκολη πορεία κατανόησης του εαυτού του.
Ο σκηνοθέτης, που υπογράφει και το σενάριο της ταινίας, δεν χρησιμοποιεί τα πραγματικά ονόματα του ζωγράφου ούτε και οποιουδήποτε άλλου από τους πρωταγωνιστές. Ωστόσο, ο Gerhard Richter ουδέποτε αποδέχτηκε την ταινία, παρά το γεγονός ότι συνεργάστηκε με τον σκηνοθέτη για την υλοποίησή της.
Η ταινία προτάθηκε το 2019 για δύο Όσκαρ. Αυτά της Καλύτερης Ξενόγλωσσης ταινίας και της Καλύτερης Φωτογραφίας. Ήταν η χρονιά που, ελέω Netflix, το Όσκαρ κέρδισε η ταινία Roma του Alfonso Cuarón και όχι κάποια από τις εκπληκτικές ταινίες Shoplifters, Cold War, Capernaum και  Never Look Away.   
Πρωταγωνιστούν οι Tom Schilling, Sebastian Koch, Paula Beer και Saskia Rosendahl. 

Περίληψη 

Δρέσδη 1937. Ο 6χρονος Kurt Barnert επισκέπτεται με τη νεαρή θεία του Elisabeth May, στην οποία έχει ιδιαίτερη αδυναμία, μια "απαγορευμένη" έκθεση ζωγραφικής. Η πρώτη εμπειρία του μικρού με τον χώρο δεν είναι ενθαρρυντική, καθώς το κυρίαρχο τότε στη Γερμανία ναζιστικό καθεστώς απαξίωνε κάθε πρωτοποριακή καλλιτεχνική προσπάθεια, ενώ καταδίκαζε απροκάλυπτα ως εκφυλισμένους τους δημιουργούς. Στη νοσηρή και δυστοπική αυτή περίοδο η Elisabeth προσπαθεί να δώσει κίνητρο και διέξοδο στις καλλιτεχνικές ανησυχίες του ανιψιού της. Το ελεύθερο πνεύμα της, όμως, δεν περνάει απαρατήρητο από το ναζιστικό καθεστώς. Με την υποψία της σχιζοφρένειας η Elisabeth συλλαμβάνεται και οδηγείται σε κλινική. Ο διάσημος γυναικολόγος και στέλεχος των SS Professor Carl Seeband, που συμμετέχει στο πρόγραμμα της απάνθρωπης επιχείρησης εκκαθάρισης της γερμανικής φυλής, θα αναλάβει να την στειρώσει. Επικεφαλής του προγράμματος είναι ο Dr. Burghart Kroll, προσωπικά υπεύθυνος για την αναγκαστική στείρωση χιλιάδων γυναικών της εποχής. 
Η τραυματική εικόνα από τη σύλληψη της θείας του είναι η πρώτη από τις πολλές που θα ζήσει στη συνέχεια ο μικρός Kurt. Το τέλος του πολέμου, ο ανηλεής βομβαρδισμός της Δρέσδης από τους Συμμάχους, οι απώλειες αγαπημένων προσώπων, η διχοτόμηση της Γερμανίας, το τείχος του Βερολίνου. Ο Kurt μεγαλώνει και εγγράφεται στη Σχολή Καλών Τεχνών της Δρέσδης, που πλέον ανήκει στην Ανατολική Γερμανία. Εκεί διδάσκεται τον σοσιαλιστικό ρεαλισμό, χωρίς ωστόσο να τον εμπνέει καλλιτεχνικά. Γνωρίζει και ερωτεύεται την όμορφη σπουδάστρια υψηλής ραπτικής Elisabeth ή Ellie, που έχει το όνομα της αγαπημένης του θείας και όχι μόνο. Τη θυμίζει τόσο φυσιογνωμικά όσο και ως σωματότυπος. Τυχαίνει, όμως, να είναι η κόρη του γυναικολόγου Professor Carl Seeband… 

Προσωπική προσέγγιση

Η πρώτη ταινία του Florian Henckel von Donnersmarck "Οι Ζωές των Άλλων", που κέρδισε το Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης ταινίας του 2007 και που αναφέρεται στο όργιο της παρακολούθησης των πολιτών της Λαοκρατικής Δημοκρατίας της Γερμανίας από τη Στάζι, είχε χαρακτηριστεί ως μία από τις καλύτερες στην ιστορία της χώρας του.
Η δεύτερή του ταινία "The Tourist" ήταν Χολιγουντιανή με λαμπερούς πρωταγωνιστές. Angelina Jolie και Johnny Depp. Το αποτέλεσμα ήταν μάλλον αμφιλεγόμενο.
Η τρίτη του ταινία "Never Look Away" προσεγγίζει τα υψηλά στάνταρ της πρώτης του ταινίας. Με μια πολύ φυσική αλλά καθόλου απλοϊκή κινηματογράφηση ο Florian Henckel von Donnersmarck απογειώνει την ταινία που σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να θεωρηθεί ως μια απλή βιογραφική ταινία του όχι ιδιαίτερα γνωστού Γερμανού ζωγράφου Gerhard Richter. Ο ισχυρισμός αυτός ενισχύεται από το γεγονός ότι η ταινία μπορεί να βασίζεται σε μια αληθινή, γεμάτη πόνο, έρωτα, απαγορεύσεις και τραγικές ειρωνείες ιστορία, αλλά δίνει ταυτόχρονα στον δημιουργό τη δυνατότητα να ξετυλίξει μέσα από αυτήν 25 και πλέον χρόνια από τη Γερμανική ιστορία. 

Ο νεαρός Γερμανός καλλιτέχνης Kurt Barnert θα βρει τον εαυτό του, όταν θα ερωτευτεί την Ellie. Με εφόδιο τη δυνατή τους αγάπη θα προσπαθήσουν να ξεπεράσουν απρόβλεπτες ή ακόμη και παράλογες καταστάσεις. Θα αποδράσουν από την Ανατολική στη Δυτική Γερμανία και εκεί ο Kurt θα αρχίσει να δημιουργεί πίνακες ζωγραφικής, που αντικατοπτρίζουν όχι μόνο τη μοίρα του αλλά και τα τραύματα μιας ολόκληρης γενιάς. Μέσα από τις δημιουργίες του θα επουλώσει τις παλιές πληγές του, θα ξεπεράσει τις νέες και θα υπομείνει στωικά τα πάντα, μέχρι να εξουδετερώσει χωρίς ακρότητες τον τοξικό και αμετανόητο φασίστα πεθερό του.
Σημειωτέον. Η οικογένεια του Kurt απλώς ανεχόταν το ναζιστικό καθεστώς. Ουδέποτε το υπηρέτησε. Η πολύπαθη πορεία της δείχνει ξεκάθαρα αυτό που συμβαίνει ακόμη και σήμερα. Αν δεν είσαι ενταγμένος σε κάποιο πολιτικό κόμμα ή κυρίαρχη κοινωνική ομάδα, το εντελώς αναξιοκρατικό σύστημα δεν είναι ποτέ αρωγός στις επιλογές και τα προβλήματά σου. Είναι …εχθρός σου.   
Η ιστορία αξίζει την προσοχή σας από το πρώτο μέχρι το τελευταίο δευτερόλεπτο της 3ωρης και πλέον διάρκειάς της.     




















Με τη βοήθεια, μάλιστα, της απίστευτης φωτογραφίας του Caleb Deschanel και της μουσικής του Max Richter, η ταινία καθηλώνει και οι ώρες της διάρκειάς της περνούν απολαυστικά. 
Εικαστική μέθεξη η θέαση των αρκετών γυμνών σκηνών με τις Paula Beer (Frantz, Transit) στον ρόλο της Ellie και της Saskia Rosendahl (Lore, Prélude) στον ρόλο της θείας Elisabeth. Τα δύο πανέμορφα κορίτσια δεν σου αφήνουν και μεγάλα περιθώρια να αντισταθείς στη γοητεία τους. Τα ερωτεύεσαι με την πρώτη ματιά. Εξαιρετικά πειστικοί είναι και οι άντρες πρωταγωνιστές. Ο Tom Schilling (Suite Française) στον ρόλο του Kurt Barnert και ο Sebastian Koch (Ο Θεός Αγαπάει το Χαβιάρι, Οι ζωές των άλλων). Ο Cai Cohrs στον ρόλο του 6χρονου Kurt είναι υπέροχος. 

Ο ελληνικός τίτλος της ταινίας προέρχεται από την προτροπή της θείας Elisabeth στον μικρό Kurt Barnert να μην αποστρέφει το βλέμμα του από την αλήθεια, γιατί "ό,τι είναι αληθινό, είναι και όμορφο". Ισχύει κάτι τέτοιο σε κάθε περίπτωση; Ασφαλώς και όχι. Στη σκηνή, όμως, στην οποία ακούγεται αυτή η προτροπή ισχύει στον απόλυτο βαθμό. Και αυτή ακριβώς η σκηνή με την παρουσία Saskia Rosendahl είναι από τις πλέον δυνατές της ταινίας. 

Η αλήθεια είναι ότι καθυστέρησα λίγο να δω την ταινία. Ήθελα πρώτα να ολοκληρώσω το εξαιρετικό βιβλίο της Ξανθιώτισσας συγγραφέα Ελένης Ανδρέου "Το Ξένο Βλέμμα". Και ορθώς έπραξα. Κατανόησα καλύτερα την ταινία. Και καθώς την έβλεπα, κατανοούσα καλύτερα και το βαθιά πολιτικό βιβλίο της Ελένης Ανδρέου. 

Αλέξανδρος Παπαδόπουλος

Διάρκεια : 189’

Βαθμολογία : 9.0/10

………………………………………………………………………………

Το τρέιλερ της ταινίας