Κατά το ειωθός είδα και αυτήν την παράσταση του Χρήστου ("Ορφανά" του
Dennis Kelly, στο Θέατρο Μικρό Γκλόρια, Ιπποκράτους 7 Αθήνα, σε σκηνοθεσία και
μετάφραση Κωνσταντίνου Μάρκελλου) δύο φορές. Την πρώτη φορά πηγαίνω πάντα με
αγωνία. Αγωνία διπλή. Είναι καλά το παιδί μου, για να υποδυθεί εξίσου καλά και
τον νέο του ρόλο; Άραγε ύστερα από τόσες εντατικές πρόβες θα έχουν κόσμο για
την ανατροφοδότησή τους;
Αυτή τη φορά, από τη στιγμή που ξεκίνησε η παράσταση, πράγμα περίεργο,
εστίασα στις φλέβες του λαιμού του. Ίσως γιατί καθόλη τη διάρκεια του έργου
πετάγονταν, φούσκωναν, φωτίζονταν και με έναν ανελέητο –σε κάποια σημεία της
σκηνής– φωτισμό, που έλεγα τώρα –όπου να 'ναι– θα ξεριζωθούν… Τόση ήταν η
ένταση, για να υποδυθεί τον χαρακτήρα του Liam. Ενός νεαρού άντρα ψυχικά
διαταραγμένου και κοινωνικά περιθωριοποιημένου, που ζει και βιαιοπραγεί με
τρόπο ρατσιστικό – φασιστικό εδώ και τώρα στην Αγγλία ή και ακριβώς δίπλα μας.
Στην πόλη μας, στη γειτονιά μας, στην οικοδομή μας ή και μέσα στο σπίτι
μας.
─ Ελένη (Στεργίου) και Κωνσταντίνε (Μάρκελλε), Κωνσταντίνε και Ελένη
χίλια συγγνώμη, γιατί αυτήν την πρώτη φορά σάς άκουγα μόνο, χωρίς να
αντιλαμβάνομαι πόσο ουσιαστικοί και απαραίτητοι ήταν οι δικοί σας ρόλοι, για να
διαγραφεί επακριβώς ο σκοτεινός χαρακτήρας του Liam. Περισσότερο κοιτούσα
αποσβολωμένη τις φλέβες του Χρήστου και λιγότερο προσπαθούσα να συλλάβω τις
συγκρούσεις και τις μεταπτώσεις των ηρώων μέσα στη ροή του έργου. Αυτά την
πρώτη φορά, μέχρι το λυτρωτικό για μένα πολλαπλό χειροκρότημα ενός κοινού
νεανικού, που γέμισε την αίθουσα και τις δύο μέρες που ήμουν και εγώ ανάμεσά
τους. Ένιωθα, μάλιστα, σαν σε τάξη με μαθητές και μαθήτριες, όπως παλιά, πολύ
παλιά.
Τη δεύτερη φορά, ωστόσο, ήταν αλλιώς! Πήγα ήρεμη, αυτοκυριαρχημένη. Είπα
μέσα μου, τώρα θα απολαύσω τα παιδιά. Και σας απόλαυσα!
Αν ο λόγος, το κείμενο, είναι η βάση του Θεατρικού έργου, Κωνσταντίνε,
με τη μετάφρασή σου έδωσες στους ήρωες του Dennis Kelly την ιδιόλεκτο που
αναλογεί ακριβώς στην ιδιαιτερότητα της προσωπικότητάς τους και στην κοινωνική
τους θέση. Τους έδωσες γλώσσα φυσική, τολμηρή, παλλόμενη από συναισθήματα
εντελώς ή επιμελώς άγρια και μεταπτώσεις ψυχικές τόσες όσες και οι φορές που
έκλειναν και άνοιγαν τις περσίδες του σκοτεινού σκηνικού. Περσίδες που
ισοδυναμούσαν όχι τόσο με τα δωμάτια του διαμερίσματος όπου συναντιούνταν και έτρωγαν τις σάρκες τους τα τρία πρόσωπα του έργου, όσο με τις σκοτεινές πτυχές
του ψυχισμού τους.
Η σκηνοθεσία σου –σαν σε χορογραφία– συντόνιζε επακριβώς λόγο, κίνηση,
αναπνοές και σιωπές των ηρώων. Ταυτόχρονα παράσερνε και εμάς στο να
αποδεχόμαστε ή να απωθούμε πρόσωπα, ιδέες, όρια, καταστάσεις. Μας έβαζε σε
μια τρελή περιδίνηση λογικής και συναισθημάτων, καθώς υποδόρια όρθωνε πάλι
και πάλι το υπαρξιακό ερώτημα, εσύ (θεατή) έως πού θα έφτανες, για να
υπερασπιστείς την οικογένειά σου.
Ως ηθοποιός, τέλος, υποδύθηκες τον Danny με ορθοέπεια, ορθολογισμό και
προπαντός με αστική ευγένεια. Τσάκισες ατσαλάκωτος ένα προς ένα όλα τα
βασικά ανθρώπινα δικαιώματα, ελευθερία, ισότητα, δικαιοσύνη, αξιοπρέπεια,
χρησιμοποιώντας εναλλάξ λογική και βία, εμπνέοντας φόβο, στο όνομα της
υπεράσπισης της οικογένειας. Κάτι ανάλογο φαντάζομαι πως κάνουν και οι
παγκόσμιοι παίκτες, όταν γύρω από στρογγυλά τραπέζια αποφασίζουν βρώμικους
πολέμους συμφέροντος στο όνομα της υπεράσπισης των ανθρώπινων
δικαιωμάτων.
Και τώρα, τι να πω για την Ελένη! Πώς αυτό το αντικειμενικά πολύ όμορφο
κορίτσι υποδύθηκε την αδελφή –υποκατάστατο μητέρας– του διαταραγμένου και
βίαιου Liam με βλέμμα γυάλινο αλλά με μάτια που δάκρυζαν συνεχώς από τα συνεχή
διλήμματα, χωρίς να συσπάται το πρόσωπο και χωρίς να πάλλεται η φωνή;
Πώς έπαιζε διχαστικά και διχασμένα ανάμεσα σε δύο επιλογές και δύο
οικογένειες, την παλιά με τον αδελφό της και τα βαθιά τραύματα της ορφάνιας
και τη νέα με τον προνομιούχο σύζυγο και το παιδί – χαρά της ζωής, τις
οποίες ήθελε εξίσου να υπερασπιστεί και να διασώσει;
Και πόσο αποφασιστικά και τραγικά κόβει στο τέλος για δεύτερη φορά τον
ομφάλιο λώρο του Liam, αυτή τη φορά από πάνω της, όταν η βία του αγγίζει πια
και τη δική της οικογένεια και ξεπερνά όλα τα όρια της ανοχής!
Απαιτούσε πολλή δύναμη και πολλή πειθώ ο ρόλος της Helen. Και η Ελένη
διέθετε ακριβώς αυτά τα στοιχεία στην ερμηνεία της και τα μετέδιδε και στο
κοινό. Άλλωστε, τις αποφασιστικές κινήσεις και τον καταιγισμό των
επιχειρημάτων που προωθούν τη δράση ακόμη και την τελική λύση, με τη βίαιη
αποκοπή του βίαιου Liam από την οικογένεια, ο Συγγραφέας Dennis Kelly τα
ανέθεσε στον ρόλο της Helen. Μάλλον ο Dennis Kelly πιστεύει στη στιβαρότητα
των γυναικών.
Η ηλεκτρονική μουσική υπογράμμιζε τις εντάσεις με τρόπο δυνατό και
υποβλητικό. Το σκοτεινό τετράγωνο σκηνικό οριοθετημένο και από τον φωτισμό (ο
φωτισμός, μάλιστα, έπεφτε στα πρόσωπα των ηθοποιών άλλοτε άπλετος και άλλοτε
υποβλητικός ανάλογα με την ψυχική τους ένταση ή ύφεση) υπογράμμιζε τον
εγκιβωτισμό των προσώπων στα διλήμματα και τα αδιέξοδά τους.
Αγαπητοί φίλοι, παρόλο το «σεντόνι» δεν έγραψα κριτική. Είκοσι και πλέον
πιο ειδικοί από μένα κατέθεσαν τις απόψεις τους για το έργο "Ορφανά" του
Dennis Kelly και για τους συντελεστές της παράστασης, που μπορείτε να
διαβάσετε στη μεγάλη ανάρτηση του TimeLineAlex "Ορφανά" του Dennis Kelly.
Έγραψα ό,τι βίωσα από τη θέση του θεατή.
υ.γ. Πιστεύω ότι ο Dennis Kelly με όχημα τον Θεατρικό του λόγο κάνει ό,τι και ο Σκηνοθέτης Ken Loach στις ταινίες του, ό,τι και ο Jonathan Coe στα μυθιστορήματά του: ρεαλιστική καταγραφή των κοινωνικών προβλημάτων της σύγχρονης Αγγλίας, που αργά ή γρήγορα εμφανίζονται και στη δική μας κοινωνία, όταν οι συνθήκες και οι συγκυρίες το επιτρέψουν.
Δώρα Κάσσα Παπαδοπούλου
Φιλόλογος
