Αγαπητοί προσκεκλημένοι,
Θα
ήθελα, κατ’ αρχάς, να καλωσορίσω τη συγγραφέα Ιωάννα Καρυστιάνη στην πόλη μας
εκ μέρους της Πολιτιστικής Κίνησης Ν. Ροδόπης, του Συνδέσμου Φιλολόγων Ν.
Ροδόπης και υποθέτω εκ μέρους όλων των παρευρισκομένων σ’ αυτή τη μικρή
αίθουσα.
Για
όλους εμάς είναι και χαρά και τιμή να υποδεχόμαστε και να προσλαμβάνουμε τη
σκέψη και το λόγο ανθρώπων που εκτιμάμε για το έργο και για το ήθος που
διαπερνά και χαρακτηρίζει το έργο και την προσωπικότητά τους.
Χαιρόμαστε
ακόμη, γιατί με αφορμή κάθε εκδήλωση στο χώρο της Πολιτιστικής Κίνησης
δημιουργείται ένα νέο κοινό, μια νέα συλλογικότητα, που ελπίζουμε σταδιακά να
συμβάλει στην αποδόμηση του μεταπολιτευτικού τύπου Έλληνα, του γνωστού
«Ελληνάρα» με το τεράστιο εγώ, το χαβαλέ, τη λαμογιά και την ανευθυνότητα του
καναπέ.
Προσωπικά,
μετά το καλωσόρισμα της συγγραφέα θα έπρεπε κανονικά να περάσω στην παρουσίαση
του μυθιστορήματός της με το συνήθη φιλολογικό τρόπο. Ωστόσο, μου είναι αδύνατο
να λειτουργήσω διεκπεραιωτικά μετά την ανάγνωση του συγκεκριμένου βιβλίου. «Τα
σακιά» είναι βιβλίο – καθρέφτης της μεταπολιτευτικής Ελλάδας και είμαστε όλοι
μέσα, λίγο ή πολύ, γιατί όλοι κουβαλάμε σακιά – ψυχικά φορτία και βάσανα -,
άλλος μικρότερα κι άλλος μεγαλύτερα. Γι’ αυτό ο μόνος τρόπος για να πει κανείς
δυο λόγια για το τελευταίο βιβλίο της Καρυστιάνη είναι ο βιωματικός, ο
ανθρώπινος.
Στο
μυθιστόρημα «Τα σακιά» πρωταγωνιστούν μια μάνα κι ένας γιος. Η Βιβή Χολέβα δεν
είναι ο συνήθης τύπος της Ελληνίδας μάνας με σήμα το ταπεράκι με τους κεφτέδες,
που κανακεύει συχνά μέχρι ασφυξίας κανακάρηδες ή πριγκιπέσες. Μια φορά το μήνα,
όμως, κρατάει κι αυτή ένα τάπερ όχι με κεφτέδες αλλά με κοκκινιστό, για να το
πάει στο Λίνο, στον τριαντάχρονο γιο, που εκτίει εδώ και 10 χρόνια ποινή
ισόβιας κάθειρξης ως βιαστής τριών γυναικών και δολοφόνος μιας εξ αυτών.
Η
ιστορία, λοιπόν, έχει ως ένα σκοτεινό θέμα, εφόσον διαπραγματεύεται τον ψυχισμό
του θύτη και της μητέρας του, μιας μητέρας που όλοι την ψάχνουν στο δικαστήριο
για να της αποδώσουν μομφές και ευθύνες για το προβληματικό/ελαττωματικό τέκνο
της.
Ο
αναγνώστης βυθίζεται απ’ την αρχή σε συγκλονιστικά συναισθήματα, διότι σταδιακά
διαπιστώνει κατάπληκτος ότι ο γιος Λίνος, που έγινε βιαστής και δολοφόνος στα
είκοσί του, δεν είχε διαδρομή ζωής πολύ διαφορετική από του δικού του παιδιού,
ούτε η μάνα του επέδειξε συμπεριφορές πολύ διαφορετικές από τις συνήθεις, μιας
μάνας, δηλαδή, που πέφτει με τα μούτρα στη δουλειά, για να χαρίσει μια άνετη
ζωή στο μοναχογιό της.
Τι
είναι, όμως, αυτό, που οδηγεί μια μάνα σε μια άνυδρη, συμβατική ζωή και το γιο
της στο έγκλημα;
Ο
αναγνώστης το ψυχανεμίζεται, όσο προχωρεί στην ανάγνωση του βιβλίου.
Αντιλαμβάνεται, λοιπόν, πόσο ολέθριο μπορεί να αποβεί για τον ψυχισμό – ειδικά
ενός εφήβου – το «καθημερινό κακό» που συντελείται γύρω μας σε μόνιμη βάση. Κι
εξηγούμαι:
-
Πρόκειται για τη μικρή συχνά απειροελάχιστη αλλά καθημερινή και συστηματική
«βία» που ασκείται χωρίς αμφιβολία με λόγια ή νεύματα ειρωνείας, χλευασμού,
απόρριψης, αποδοκιμασίας, με τη γκρίνια, με την καταπίεση, με το συνεχές
ανικανοποίητο, με τη μιζέρια, με την υποκρισία, με τις τυπικές ή ανταγωνιστικές
σχέσεις.
Αυτή η
αθέατη καθημερινή βία που ασκείται από γονείς, δασκάλους, από τις παρέες
συνομηλίκων, από φίλους, από συγγενείς λειτουργεί σαν σαράκι που κατατρώει τους
δεσμούς αγάπης και ανθρωπιάς που κρατούν τις ζωτικές ισορροπίες μας, τις
βιολογικές και τις ψυχικές. Και τότε η αυτοεκτίμησή μας χάνεται, γεμίζουμε
φοβίες και ανασφάλειες, η προσωπικότητά μας καταρρέει και τότε μπορεί να
προκύψουν και εγκληματικές συμπεριφορές σαν του Λίνου.
Η
εγκληματική συμπεριφορά, λοιπόν, μερικές φορές γεννιέται μέσα σε οικογένειες
«κανονικές», στις οποίες, όμως, η συναισθηματική στέρηση, η εσωτερική ερημιά, η
ματαίωση έχουν σχεδόν διαλύσει μεθοδικά και υπόγεια τα θεμέλια κάθε επαφής με
τον εαυτό και τους άλλους. Κι αυτό μπορεί να συμβεί, μας λέει η Καρυστιάνη,
στις πόλεις και στα χωριά, σε δεξιούς και αριστερούς, σε φτωχούς και πλούσιους.
Και η
λύση, η διέξοδος, η ελπίδα, το φως δεν υπάρχουν;
- Στο
μυθιστόρημα, η συγγραφέας δίνει διέξοδο. Η πενθήμερη άδεια από τις φυλακές του
ισοβίτη γιου, μετά από 10 χρόνια εγκλεισμού, μετατρέπεται από τη μάνα σε μια
πενθήμερη εκδρομή στους Δελφούς και για τους δύο.
Αρχές
Μαΐου, εκεί, ανάμεσα στο αρχαίο κάλλος και στην ανυπόκριτη ομορφιά της φύσης,
ένα μπάνιο στη θάλασσα, μια θάλασσα που λειτούργησε λυτρωτικά ως κολυμβήθρα του
Σιλωάμ και ως αμνιακό υγρό ξαναδίνει ζωή στις παγωμένες ψυχές, παλμό στις
καθηλωμένες ζωές. Επιτέλους, μάνα και γιος κοιτάζονται βαθιά στα μάτια, λένε
αλήθειες του τύπου «- Εγώ σε έδωσα στην Αστυνομία (εκείνη)», «-Το ήξερα από τότε
(εκείνος)», νιώθουν αληθινά συναισθήματα, παλεύουν για να αγαπηθούν από την
αρχή.
Η
Ιωάννα Καρυστιάνη, ωστόσο, βούτηξε σε βαθιά και θεοσκότεινα λογοτεχνικά νερά,
εφόσον τόλμησε να ασχοληθεί με χαρακτήρες απωθητικούς και αξιοκατάκριτους. Θα
ήταν πιο εύκολο να πάει από την πλευρά των θυμάτων. Επέλεξε, όμως, συνειδητά
τους θύτες και μάλιστα τους έδωσε το δικαίωμα να συντριβούν, αλλά να νικήσουν
το κακό εαυτό τους.
Παράλληλα,
κατέγραψε με διεισδυτική ματιά τους περιφερειακούς χαρακτήρες, που
συναντιούνται και επηρεάζουν τη Βιβή και το Λίνο Χολέβα με τις πράξεις, τις
παραλείψεις, τη νοοτροπία και την ιδεολογία τους.
Τέλος,
τις ζωές όλων τις συνάρτησε με τα κοινωνικά και πολιτικά δρώμενα των τελευταίων
σαράντα χρόνων, δίνοντας στο βιβλίο της και μια σαφή πολιτική διάσταση.
Σας
ευχαριστώ.
..........................................................................................
Φωτογραφίες από την εκδήλωση :
 |
 |
 |
 |
