Με αφορμή τον εγκλεισμό, λόγω κορωνοϊού, αλλά και την απαγόρευση της κυκλοφορίας ανήμερα του Πάσχα ο ταξιδιάρης συνειρμός κάτι ξετρύπωσε από το αχανές του υποσυνείδητου.
Γυμνάσιο Θηλέων Κομοτηνής. Οδός Χατζηκωνσταντή – Ζωίδη 6. Τρίτη τάξη. Ημέρα Τρίτη του σωτηρίου ή μάλλον του εθνοσωτηρίου έτους 1968. (Εμείς προλάβαμε… και σωθήκαμε για πρώτη φορά στις 21 Απριλίου του 1967…). Ώρα διδακτική τρίτη. Μάθημα: Έκθεση Ιδεών με την Παναγιώτα Βαφειάδου, Φιλόλογο αυστηρή πλην αγαπημένη, εγκατεστημένη εδώ και πολλά χρόνια στον Παράδεισο και στις καλές μας αναμνήσεις. Το θέμα της Έκθεσης πάντα διατυπωμένο σε άψογα Αρχαία Ελληνικά: "Βίος ανεόρταστος μακρά οδός απανδόκευτος" έγραφε στον Πίνακα και στη συνέχεια τι Έκθεση να γράψει το 15χρονο, και ας ήταν και φύτουλας. Κατανοητό το θέμα μέχρι… μακρά οδός. Εκείνο το "απανδόκευτος", όμως, τι να σήμαινε άραγε; Είχε μέσα α- στερητικό, ένα θέμα παν-, άλλο θέμα δοκ-, ευ- επίθημα, κατάληξη -τος. Το θέμα δοκ- ίσως από το δοκέω-δοκώ=νομίζω, θεωρώ, το είχαμε μόλις μάθει. Αλλά ολόκληρη η λέξη δεν μας έλεγε τίποτα.
Θυμάμαι στα δύσκολα πάντα γύριζα και κοίταζα τη Βίκυ και οι δυο μαζί στη συνέχεια τη Μαρία, την Ευγενούλα, τη Δήμητρα, την Κάλλη, τη Σοφία. Και όλες μαζί σηκώναμε τους ώμους απορώντας. Και ως γνωστόν, "απορία ψάλτου βηξ". Ξεροβήχαμε, λοιπόν, κοιτάζοντας το ± άπειρο, χωρίς να γράφουμε τίποτε στο τετράδιο, εφόσον δεν είχαμε καταλάβει ακόμη τι μας ζητούσε το θέμα της Έκθεσης. Άλλωστε, είχαμε φτάσει μέχρι τα 14 μας χρόνια με τη Γραμματική και το Συντακτικό του Μανόλη Τριανταφυλλίδη και τις εκπαιδευτικές αλλαγές του Δημοτικιστή Ευάγγελου Παπανούτσου. Τώρα με τη χούντα ο Τζάρτζανος μας "τζαρτζάριζε", μας δυσκόλευε τη ζωή. Έτσι, μη παραγωγικά, πέρασε το πρώτο μισάωρο της διδακτικής ώρας. Ώσπου το κλίμα απορίας το αντιλήφθηκε η Βαφειάδου και είπε να βάλει πλάτη. Σηκώθηκε, λοιπόν, από την έδρα και έγραψε κάτω από την αρχαία φράση: Ζωή χωρίς γιορτή είναι μακρύς δρόμος χωρίς πανδοχείο (=απανδόκευτος). Με απλά λόγια ζωή χωρίς ψυχαγωγία είναι μονότονη και κουραστική. Άχθος, αγγαρεία, χαμαλίκι θα λέγαμε τώρα. Και μ’ αυτά τα νέα δεδομένα αρχίσαμε να σκεπτόμαστε σοβαρά και να γράφουμε, γιατί το θέμα είχε ουσία…
Έπρεπε να φτάσω στο πρώτο έτος της Φιλοσοφικής Αθηνών (1972), να διδαχτώ Προσωκρατικούς Φιλοσόφους, για να μπω στο πνεύμα του κοντοχωριανού μου Αβδηρίτη Φιλόσοφου Δημόκριτου, που διατύπωσε την εν λόγω άποψη. Ωραίος άνθρωπος. Σε άψογα Νεοελληνικά open mind τύπος και bon viveur ταξιδευτής. Διάσημος, σοφός και άπορος. Τον συντηρούσε ο αδελφός του Δαμάσιος, εφόσον ο ίδιος ξόδεψε στα ταξίδια του (Μικρά Ασία, Αίγυπτο, Περσία, Ινδία) την πατρική περιουσία που του αναλογούσε. Γελασίνος, ήταν το παρωνύμιό του (=παρατσούκλι), γιατί του άρεσε πολύ να γελά και να διασκεδάζει. Η ηδονή, η γλύκα της ζωής, η χαρά και το γέλιο μάς απαλλάσσουν από τον φόβο, έλεγε. Κάνουν καλό στην υγεία μας και παρατείνουν τη ζωή μας. Και δεν τα δίδασκε μόνον ο Δημόκριτος, τα εννοούσε και τα υλοποιούσε με τον τρόπο της ζωής του.
"Ευεστώ, αθαμβία, ευθυμία" ήταν κατά τον Δημόκριτο τα τρία στάδια της ψυχικής ολοκλήρωσης. Με τη γνώση της φύσης και της αιτίας των πραγμάτων και των φαινομένων ο άνθρωπος νικά τον φόβο και αποκτά εσωτερική ηρεμία (=ευεστώ). Στη συνέχεια, όταν πάψει να καταπλήσσεται και να θαμπώνεται (=να θολώνει η όραση και η κρίση του) από τα παράξενα και ανεξήγητα, κατακτά την αθαμβία (=την ψύχραιμη και λογική αντιμετώπιση των πραγμάτων). Έτσι, περνά σταδιακά στην ευθυμία, τη γαλήνη και ευεξία της ψυχής.
Με τέτοιες υψηλές έννοιες και αρχές στην καθημερινότητά τους ζούσαν οι Αβδηρίτες και είχαν συμπολίτες κάτι τύπους σαν τον Λεύκιππο, τον Δημόκριτο και τον Πρωταγόρα. Γι’ αυτό εύκολα συμπεραίνει κανείς ότι ο όρος Αβδηριτισμός (=βλακεία, ανοησία, ματαιοδοξία) μόνο ως δυσφήμιση της πόλης κυκλοφόρησε, ως απότοκο του σκληρού ανταγωνισμού σε θέματα Φιλοσοφίας μεταξύ Αθήνας και Αβδήρων κατά τους κλασικούς χρόνους. Αιώνια και διαχρονική η φαγωμάρα των Ελλήνων –πάντα και παντού– ακόμη και στον τομέα της Φιλοσοφίας.
Στο ερώτημα που τώρα υποβόσκει στο δικό σας μυαλό, γιατί θυμίζω τις λιγότερο γνωστές απόψεις του Δημόκριτου και όχι την Ατομική του θεωρία, που τον έκανε παγκοσμίως διάσημο, η απάντηση είναι προφανής. Ζούμε βίο "πανδοκευμένο", έγκλειστοι σε σπίτια πανδοχεία. Ζούμε μέρες φόβου και θάμβους (σύγχυσης) για το τι μέλλει γενέσθαι για το φάρμακο, για το εμβόλιο κατά του κορωνοϊού, για την οικονομική μας κατάσταση, για τον τρόπο ζωής μας, για τα δικαιώματά μας. Και πόσο μακρύς θα είναι ακόμη ο δρόμος των απωλειών, της αβεβαιότητας και του εγκλεισμού; Μέσα μας, αντί για την ευθυμία, έχει ύπουλα εγκατασταθεί η κατάθλιψη. Αφουγκραστείτε λίγο τους νέους. Ψυχανεμισθείτε τα υποκείμενα συναισθήματά τους. Και πού αγκαλιά, πού φιλί, πού έρωτας, πού ζώσα –όχι ψηφιακή– ομάδα στήριξης για την ανατροπή;
Καλή Ανάσταση αυτών των ελπιδοφόρων και νικηφόρων δυνάμεων!
Δώρα Κάσσα Παπαδοπούλου
Φιλόλογος
